انقلاب، طلوع یا غروب- مهدی خدایی صفت- قسمت دوم

قسمت دوم

آغاز چرخش در سیاست شاه

در افکار عمومی دنیا، شاه به‌عنوان یک دیکتاتور منفور اما تجددطلب و قابل معامله شناخته می‌شد.وجود دستگاه مخوف ساواک، موارد نقض حقوق‌بشر و شکنجه و اعدام، هزاران زندانی سیاسی و نبود حداقل آزادیهای دموکراتیک، زبان‌زد خاص و عام بود. جنبش دانشجویی ایران در خارج کشور نیز از
جنبش انقلابی مسلحانه علیه شاه حمایت می‌کرد و جنایتهای دیکتاتوری سلطنتی را در سطح بین‌المللی افشا می‌نمود. در چنین شرایطی، حتی قبل از پایان انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا، شاه جهت وزش باد را تشخیص داد و خود را برای حداقل انطباق با سیاست حقو ق بشر کارتر و بز ک کردن چهره بین‌المللی رژیمش آماده می‌کرد. او در عین‌حال قصد داشت با دادن امتیاز در زمین ة اقتصادی و به‌خصوص نفت، حتی‌الامکان تیغ حقوق‌بشر کارتر را کُند کند تا ناچار از دادن امتیازهای اساسی نشود.
در بهمن ٥٥، شاه دستور توقف اعدام و شکنجه را صادر کرد.

بازدید صلیب‌سرخ از زندانها

شاه دیگر نمی‌خواست در گزارشهای رسمی دنیا، موارد اعدام یا شکنجه زندانیان سیاسی ایران درج شود و افکار عمومی بیش از این علیه او تحریک گردد. به همین جهت او در اواخر بهار سال ٥٦، یک گام دیگر در راستای سیاست حقو ق بشر و بهر ه برداری سیاسی از آن برداشت. وقتی اولین گروه کارشناسان هیأت صلیب‌سرخ بین‌المللی بر ای بازدید از زندانهای سیاسی وارد تهران شدند، ما باور کردیم که دیوار اختناق و شکنجه و اعدام به‌طور واقعی ترک برداشته است ….

دانشگاه، سنگر آزادی

بهار و تابستان ١٣٥٦: تظاهرات و حرکتهای اعتراضی علیه دیکتاتوری سلطنتی گسترش پیدا کرد.
دانشگاه، سنگر استوار آزادی، هم‌چنان می‌خروشید و تظاهرات دانشجویان، پیوسته برافروخته‌تر می‌شد.
در همین روزها دانشجویان قهرمان پلی‌تکنیک تهران در تظاهرات خشم‌آگین خود، با پلیس و گارد شهربانی به زد و خورد پرداختند. در این شورش، به پاره‌یی از تأسیسات و مراکز دولتی نیز خسارتهای سنگینی وارد شد. از سوی دیگر در همین ماهها، کانون نویسندگان دست به ابتکار جالبی زد و با برگزاری شبهای شعر در انستیتو گوته تهران موج انگیز انند ه‌یی را به درون جامعه برد.
١٥مرداد ٥٦: هویدا که به نخست‌وزیر مادام العمر معروف شده بود ناچار از استعفا شد و شاه، جمشید آموزگار را به نشانهٔ پایان دوران قبلی و آغاز جدید
مأمور تشکیل دولت کرد. «

فضای باز اولین نطق شاه دربارهٔ آزادیها

آبان ماه ١٣٥٦: شاه برای دیدار با کارتر به آمریکا رفت. او اکنون نیازمند جلب حمایت کارتر و تثبیت موقعیت خود در رابطه با سیاست جدید دولت آمریکا و ادامه روند تحولات در داخل کشور بود. پس از بازگشت از آمریکا، شاه طی نطقی اعلام کرد که تصمیم گرفته به مردم ایران آزادی بدهد.
در کشور ما هم که با اجرای انقلاب شاه و مردم، ملت ایران به تدریج با سواد شده و می‌شوند، باید …»روش ادار ة مملکت تغییر کند و به تدریج مردم عادت کنند که در امور کشور دخالت بیشتری داشته باشند. این است که تصمیم گرفته‌ایم به مردم آزادی داده شود.
.... .
به واقع مأموریت و نقش ضدتاریخی خمینی همین بود. والا که آخوندهای خمینی‌صفت در صلح و صفا و سازش با ساواک به‌سر می‌بردند. کما این‌که خامنه‌ای به توصیه ساواک شاه از زندان آزاد شده بود و رفسنجانی هم برای ضدیت با مجاهدین هر هفته در زندان اوین با رسولی سربازجوی ساواک جلسه داشت. اینها تازه کسانی بودند که آن روزها افتخار می‌کردند به‌عنوان هوا داری از مجاهدین دستگیر شده‌اند. در همان بهمن ١٣٥٥، گروهی از همین حضرات، که امروز مهره‌های مهم رژیم هستند، در یک شوی جمعی در تلویزیون شاه ابراز ندامت کردند و به‌خاطر عفو ملوکانه سه بار شعار دادند که شاهنشاها سپاس...